Dit document is de CPT Prison Standard over gezondheidszorg in gevangenissen, uitgegeven door het Europees Comité voor de Preventie van Marteling (CPT). Het beschrijft de regels en standaarden waar gevangenissen in Europa aan moeten voldoen om ervoor te zorgen dat gevangenen menswaardig worden behandeld en goede medische zorg krijgen.
1. Zorg moet gelijk zijn aan 'buiten'
Het basisprincipe is dat mensen in de gevangenis recht hebben op dezelfde kwaliteit gezondheidszorg als mensen in de vrije samenleving.
- De zorg moet gratis zijn voor de gevangene.
- Gevangeniszorg moet nauw samenwerken met het reguliere gezondheidssysteem van het land.
- Slechte gezondheidszorg kan worden gezien als een vorm van onmenselijke behandeling of marteling.
2. Medische keuring bij binnenkomst
Zodra iemand in de gevangenis komt, moet er binnen 24 uur een uitgebreid medisch onderzoek plaatsvinden door een arts of verpleegkundige.
- Dit is bedoeld om ziektes (zoals tuberculose of HIV), suïciderisico’s en verwondingen op te sporen.
- Er moet een medisch dossier worden geopend en de gevangene moet informatie krijgen over hoe de zorg werkt.
- Als er een taalbarrière is, moet er een professionele tolk worden ingeschakeld; medegevangenen of bewakers mogen niet als tolk dienen.
3. Blessures en marteling voorkomen
De medische dienst speelt een cruciale rol in het voorkomen van mishandeling door politie of gevangenispersoneel.
- Als een arts verwondingen ziet, moet dit zeer gedetailleerd worden vastgelegd (inclusief foto's en een beschrijving van het lichaam).
- De arts moet opschrijven of de verwondingen kloppen met het verhaal van de gevangene over wat er gebeurd is.
- Bij tekenen van mishandeling moet de arts dit melden aan een onafhankelijke autoriteit om onderzoek te laten doen.
4. Hoe de zorg geregeld moet zijn
Gevangenen moeten zonder vertraging naar een dokter kunnen als dat nodig is.
- Toegang: Verzoeken om een arts te zien moeten vertrouwelijk zijn (bijvoorbeeld via een gesloten brievenbus), zodat bewakers dit niet kunnen lezen of blokkeren.
- Personeel: Er moet altijd, 24 uur per dag, medisch personeel beschikbaar of oproepbaar zijn. Dit geldt ook voor tandartsen en psychiaters.
- Geestelijke gezondheid: Omdat veel gevangenen psychische problemen hebben, moeten er psychiaters en psychologen beschikbaar zijn. Ernstig zieke patiënten (bijvoorbeeld met psychoses) horen niet in een cel, maar in een ziekenhuis.
- Medicijnen: Medicatie moet veilig en door medisch personeel worden verstrekt, niet door bewakers.
5. Zelfbeschikking en geheimhouding
Gevangenen hebben dezelfde rechten als patiënten buiten de gevangenis.
- Toestemming: Een gevangene moet vrijwillig toestemming geven voor een behandeling. Ze mogen zorg ook weigeren.
- Geheimhouding: Medische dossiers zijn geheim. Medische onderzoeken moeten plaatsvinden zonder dat bewakers kunnen meeluisteren of meekijken, tenzij er een groot veiligheidsrisico is.
- Geen dwangmiddelen: In de gevangenis mogen nooit dwangbuizen of fixatiebedden worden gebruikt. Als iemand te gevaarlijk of verward is, moet hij naar een ziekenhuis worden overgebracht.
6. Ziekte voorkomen (Preventie)
De zorg moet niet alleen genezen, maar ook voorkomen dat mensen ziek worden.
- Hygiëne: Artsen moeten controleren of het voedsel, water en de hygiëne in de gevangenis goed zijn.
- Besmettelijke ziektes: Er moeten programma’s zijn om ziektes als HIV, hepatitis en tuberculose te voorkomen (bijvoorbeeld door condooms of schone naalden te verstrekken). Isolatie mag alleen op medische gronden en niet enkel omdat iemand HIV heeft.
- Zelfmoordpreventie: Personeel moet getraind zijn om signalen van zelfmoord of zelfbeschadiging te herkennen. Zelfbeschadiging mag nooit bestraft worden, maar moet therapeutisch behandeld worden.
7. Kwetsbare groepen
Sommige gevangenen hebben extra zorg en bescherming nodig:
- Verslaving: Verslaving moet gezien worden als een ziekte. Behandelingen (zoals methadon) moeten beschikbaar zijn.
- Vrouwen: Er moet specifieke zorg zijn voor vrouwen (bijvoorbeeld gynaecoloog, screening op borstkanker). Vrouwen mogen tijdens een bevalling nooit vastgebonden worden.
- Kinderen: Kinderen horen eigenlijk niet in de gevangenis, maar als ze er zijn, moeten ze speciale zorg, voeding en onderwijs krijgen.
- Transgender personen: Zij moeten toegang hebben tot hormoonbehandelingen en psychologische steun.
- Ouderen en gehandicapten: De gevangenis moet aangepast zijn (bijvoorbeeld rolstoeltoegankelijk) en er moet hulp zijn bij dagelijkse activiteiten.
- Sterfgevallen: Elk overlijden in de gevangenis moet grondig worden onderzocht, inclusief autopsie, om te leren of het voorkomen had kunnen worden.
8. & 9. Deskundigheid en Onafhankelijkheid
Het medisch personeel moet goed opgeleid zijn en onafhankelijk werken.
- De arts is er voor de patiënt, niet voor de gevangenisdirectie.
- Artsen mogen niet meewerken aan straffen, fouilleren voor de veiligheid, of bepalen of iemand 'fit genoeg' is om in de isoleercel te gaan.
- Als iemand in de isoleercel zit, moet een arts of verpleegkundige elke dag langskomen om de gezondheid te checken.
10. Organisatie
Het beste is als de gezondheidszorg in de gevangenis onder het Ministerie van Volksgezondheid valt, en niet onder het Ministerie van Justitie of het gevangeniswezen zelf. Dit zorgt voor betere kwaliteit en onafhankelijkheid.
