Integraal verslag Commissie Justitie - 16 juli 2025
Samenvatting antwoord Minister van Justitie op een aantal vragen over de steun van de Minister aan de gerechtelijke actoren
Minister van Justitie Annelies Verlinden erkent de diepe crisis
binnen Justitie, die het gevolg is van jarenlange onderfinanciering en
overbevolking in gevangenissen. Ze weigert zich echter bij deze malaise neer te
leggen en ziet de huidige situatie als een keerpunt om Justitie te versterken.
Het "hefboomplan" (of "impulsplan"):
Dit plan is een concreet actieplan voor de korte termijn, tot stand
gekomen na intensief overleg sinds april 2025 met meer dan 50
vertegenwoordigers van de rechterlijke orde (Openbaar Ministerie en zittende
magistratuur) en de FOD Justitie. Het is bedoeld om een antwoord te bieden op
de meest acute noden van magistraten en gerechtspersoneel binnen de
beschikbare middelen. Een consensus over het plan werd bereikt op 2 juli.
De minister benadrukt dat het hefboomplan slechts een eerste stap is en
de urgentie van structurele hervormingen en investeringen niet wegneemt.
De maatregelen in het hefboomplan zijn georganiseerd rond vier
thematische werkgroepen:
- Gebouwen
en Veiligheid (Infrastructuur & Veiligheid):
- Investeringen
in veilige en goed onderhouden gerechtsgebouwen om structurele
onderfinanciering aan te pakken.
- Verhoging
van de veiligheid door:
- Installatie
van extra camera's en veiligheidsglas.
- Plaatsing
van 10 extra veiligheidsportieken met personeel (aangezien deze
nog niet in alle gebouwen aanwezig zijn).
- Middelen
voor een hoog beveiligde infrastructuur.
- Deze
veiligheidsmaatregelen vallen onder de bevoegdheid van Justitie en worden
door dit departement gefinancierd, hoewel de rol van de Regie der
Gebouwen ook van belang is. De minister bevoegd voor de Regie der
Gebouwen was aanwezig bij overlegmomenten over de gebouwen van Justitie.
- Er
wordt gewerkt aan een nieuw strategisch masterplan voor
gerechtsgebouwen, met focus op rationalisatie en efficiënter gebruik
van bestaande infrastructuur. Opbrengsten uit de verkoop van gebouwen
zullen opnieuw worden geïnvesteerd in het resterende vastgoed van
Justitie.
- Initiatieven
worden genomen om persoonsgegevens van magistraten en, indien nodig,
griffiers te anonimiseren vanwege toenemende bedreigingen, vooral
in Brussel.
- Korpschefs
krijgen meer bevoegdheden voor het verplaatsen van zittingen en de
detachering van parketmagistraten bij veiligheidsrisico's.
- Invoering
van uniforme identificatiebadges om veiligheidsredenen.
- Mensen
en Middelen:
- De
twee colleges (van rechtbanken en hoven, en van het openbaar ministerie)
en het Hof van Cassatie kunnen samen 21 miljoen euro investeren in
bijkomend personeel.
- Deze
instanties krijgen autonomie in de inzet van deze middelen, in
ruil voor vooraf bepaalde doelstellingen, waarover twee keer per jaar zal
worden gerapporteerd.
- Initiatieven
voor een flexibelere inzet van personeelsmiddelen, waaronder
flexibelere wettelijke kaders en harmonisatie van opdrachten. Dit zijn
stappen naar meer beheersautonomie, conform het regeerakkoord.
- Aantrekkelijkheid
van het beroep:
- Maatregelen
om de instroom van magistraten te verhogen:
- De
gerechtelijke stage aantrekkelijker maken.
- De
anciënniteit van magistraten in opleiding volledig erkennen
(zonder de vroegere beperking tot twee jaar).
- Juridische
ervaring buiten de advocatuur laten meetellen tot maximaal twaalf
jaar.
- Toekenning
van een vergoeding voor thuiswerk en telewerk, evenals het recht
op maaltijdcheques.
- Verhoging
van de tweetaligheidspremie voor grondige kennis om meer
tweetalige magistraten en griffiers in Brussel aan te trekken.
- Toelage
voor personeelsleden die belast zijn met IT-opdrachten in het
kader van digitalisering.
- Aanpassing
van de weddetoeslag voor de functie van griffier (die
onderzoeksrechters en jeugdrechters bijstaat) en chauffeur.
- Maatregelen
om de functie van vertaler bij het Hof van Cassatie competitiever
te maken.
Financiering van het hefboomplan en bredere budgettaire
context:
- Het
actieplan wordt uitgevoerd binnen het extra budget dat al voor
Justitie was vrijgemaakt in het regeerakkoord, de interdepartementale
provisie veiligheid, en door de beperking van lineaire besparingen voor
veiligheidsdepartementen.
- Een
deel van de middelen die in het Paasakkoord voor 2025 waren
toegezegd, worden hier ook voor ingezet.
- Een substantieel
deel van de middelen uit de interdepartementale provisie veiligheid
zal worden toegewezen aan de toekomstige goede werking van de rechterlijke
orde, inclusief personeelsbudgetten, digitalisering, onderhoud van
applicaties, en gerechtskosten voor strafzaken.
- Er
worden ook middelen besteed aan het onderhoud van gerechtsgebouwen, met
speciale aandacht voor veiligheid.
- De
minister erkent dat er daarnaast nog andere noden zijn waar middelen voor
nodig zijn, zoals de aanpak van overbevolking in gevangenissen, de
veiligheid van penitentiair ambtenaren en het wegwerken van achterstallige
betalingen aan partners van Justitie.
- De
minister werkt aan initiatieven om de benodigde wettelijke aanpassingen
voor deze maatregelen voor te bereiden en aan de regering voor te leggen.
Pensions: De minister is zich ervan bewust dat deze
acties de onvrede van magistraten over de toekomstige pensioenhervorming niet
volledig zullen wegnemen. Ze blijft de onderhandelingen hierover achter de
schermen volgen met de regeringspartners.
Dialoog en langetermijnvisie:
- De
minister benadrukt dat dialoog en overleg cruciaal blijven voor een
duurzame en succesvolle langetermijnvisie voor Justitie.
- De
werkzaamheden van de taskforces zullen worden voortgezet.
- De
structurele onderfinanciering van de gerechtskosten wordt aangepakt en
digitaliseringsinitiatieven worden voortgezet.
- In
plaats van een "Staten-Generaal" is er al veelvuldig overlegd
en zijn er oplossingen op korte termijn gevonden.
- De
minister werkt constructief mee aan het initiatief van de Hoge Raad
voor de Justitie om de drie machten samen te brengen voor overleg over
langetermijnoplossingen; een eerste vergadering heeft reeds plaatsgevonden
en de werkzaamheden zullen de komende weken worden voortgezet.
- Haar
ambitie is om Justitie verder te versterken en het budget op te trekken
voor noodzakelijke investeringen.
- De
dialoog met de rechterlijke orde over de vier thema's zal worden
voortgezet om prioritaire behoeften en andere zorgen in kaart te brengen
en middelen op een gedragen manier te alloceren.
- De
minister zal blijven strijden voor middelen, investeringen en
mogelijkheden om de justitie te verbeteren.
- Onder
leiding van de Hoge Raad voor de Justitie zal een denkoefening over de
toekomst van een wendbare en oplossingsgerichte justitie worden
opgezet, met vertegenwoordiging van de wetgevende en uitvoerende macht.
Dit begon op 13 juni.
Protestacties en parlementaire controle:
- De
vertegenwoordigers van de magistratuur hebben zich geëngageerd om het
akkoord van 2 juli aan hun collega's te presenteren en uit te leggen.
- De
minister heeft uitdrukkelijk gevraagd om de dienstverlening aan
rechtzoekenden en in de gevangenissen te allen tijde voorop te stellen,
omdat acties die dit belemmeren de rechtsstaat niet vooruit helpen.
- Over
de onbeantwoorde parlementaire vragen door de actie van het Openbaar
Ministerie, gaf de minister aan dat dit niet systematisch wordt
bijgehouden en ze hierover geen cijfers kan geven. Ze benadrukt echter dat
de democratische controle mogelijk moet blijven.
