Actuele vraag over het conflict tussen de Vlaamse en de federale minister van Justitie over de financiering van de 4000 extra enkelbanden

Bron

De tekst bevat een discussie in het Vlaams Parlement over de overbevolking in Belgische gevangenissen en de uitvoering van alternatieve straffen, met name het gebruik van elektronisch toezicht (enkelbanden). Het debat concentreert zich op de financiële verantwoordelijkheid voor het uitbreiden van elektronisch toezicht voor vierduizend veroordeelden die wachten op een gevangenisstraf. Minister Demir van Vlaanderen stelt dat federale financiering noodzakelijk is voor deze logistieke operatie, terwijl andere partijen wijzen op de wettelijke verplichting van Vlaanderen en het financieringsakkoord. Er is duidelijk spanning tussen de Vlaamse en federale regeringen en zelfs binnen de Vlaamse regering over wie de kosten draagt en hoe de situatie wordt opgelost, terwijl de veiligheid van burgers en de werklast van gevangenispersoneel in het gedrang komen.

Overzicht:

Dit document vat de belangrijkste punten samen uit een parlementair debat over de overbevolking van gevangenissen in België en de voorgestelde oplossing om vierduizend veroordeelden elektronisch te monitoren (enkelbanden). De discussie spitst zich voornamelijk toe op de financiering van deze maatregel en de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het federale niveau (Justitie, geleid door minister Verlinden) en het Vlaamse niveau (Justitie en Handhaving, geleid door minister Demir). Er is duidelijk sprake van spanningen en onenigheid tussen de verschillende politieke partijen en regeringsniveaus over wie de kosten moet dragen en hoe de logistiek van deze grootschalige operatie moet worden aangepakt.

Belangrijkste Thema's:

1. Gevangenisoverbevolking en de 'Wachtlijst' van Veroordeelden:

• Er is al jaren een probleem van overvolle gevangenissen in België.
• Momenteel wachten naar schatting vierduizend veroordeelden die niet op vrije voeten horen, op hun straf. Dit aantal kan tegen de zomer oplopen tot zesduizend.
• Dit wordt gezien als een direct gevolg van beleidsbeslissingen in de vorige legislatuur, waarbij korte gevangenisstraffen (onder de drie jaar) niet of onvoldoende werden uitgevoerd wegens gebrek aan capaciteit. Minister Demir verwijst specifiek naar de plannen van voormalige federale ministers Van Quickenborne en Van Tigchelt (Open Vld) die "niet uitgevoerd" zijn.
• Verschillende sprekers benadrukken de ernst van de situatie en spreken van een "tikkende tijdbom" en "straffeloosheid".
• Bart Van Opstal (Vlaams Belang) vergelijkt het aantal vrijlopende criminelen met een volwaardige "Lotto Arena in Antwerpen tot aan de nok gevuld".

1. Het Vlaamse Voorstel voor Elektronisch Toezicht (Enkelbanden):

• Minister Zuhal Demir (N-VA) heeft vanuit Vlaanderen een aanbod gedaan om vierduizend veroordeelden te monitoren via elektronisch toezicht (enkelbanden) om de druk op de gevangenissen te verlichten en de straffeloosheid aan te pakken.
• Dit wordt gezien als een "noodmaatregel" en minister Demir erkent dat elektronische monitoring "niet ideaal is", maar dat "het niet anders kan".
• Het organiseren hiervan is een "heel zware logistieke operatie" die gefaseerd zal moeten gebeuren. Het vereist werving van personeel, bestelling van enkelbanden en het opzetten van een volgsysteem.

1. De Centrale Discussie: Financiering:

• Het kernpunt van de onenigheid is de financiering van de voorgestelde 18 miljoen euro die nodig is voor het organiseren van de vierduizend enkelbanden.
• Minister Demir stelt als duidelijke voorwaarde dat de kosten door het federale niveau moeten worden betaald ("ik ga niet besparen op diensten die wij hier in Vlaanderen doen, om de knoeiboel die op het federale niveau is georganiseerd in de vorige legislatuur, te betalen"). Ze eist een "prefinanciering".
• Demir baseert zich op een juridische inschatting en het "paasakkoord" waarin, volgens haar, afspraken waren gemaakt over deze prefinanciering. Ze stelt: "Ik vraag gewoon dat het akkoord dat overeengekomen is tijdens het paasverlof, uitgevoerd wordt met die financiële middelen."
• Andere partijen, met name cd&v en Groen, betwisten de mogelijkheid van prefinanciering op basis van de Bijzondere Financieringswet (BFW) en adviezen van de inspecteurs van Financiën. Toon Vandeurzen (cd&v) citeert een advies waarin staat: "Het voorstellen van een prefinanciering is zonder enige twijfel strijdig met de Grondwet en is bovendien ook in strijd met het federaal regeerakkoord."
• Er is sprake van een conflict tussen minister Demir en de federale minister van Justitie, minister Verlinden, over deze kwestie, die zich heeft geuit in "ruzies" en "persverklaringen" (vermeld door Lachaert, Van Opstal, Colebunders, Platteau).
• Minister Demir meent dat premier Bart De Wever de juridische inschatting van de deelstaten heeft erkend ("ben blij dat de premier gisteren in de commissie heeft erkend dat de juridische inschatting van de deelstaten correct is").

1. Politieke Spanningen en Verantwoordelijkheidsverdeling:

• Er is duidelijke kritiek op de "knooiboel" die in de vorige legislatuur is gecreëerd (door Open Vld ministers, volgens Demir).
• Er heersen spanningen binnen de Vlaamse regering (tussen N-VA en cd&v, onder andere over de financiering) en tussen de Vlaamse en Federale regeringen (N-VA vs. cd&v, Open Vld).
• Open Vld (Lachaert) en PVDA (Colebunders) uiten hun frustratie over het bekvechten tussen partijen die zowel federaal als Vlaams regeren en roepen op tot samenwerking om het probleem op te lossen. Lachaert vraagt retorisch hoe moeilijk het kan zijn voor de leiders van de Vlaamse (N-VA) en Federale (N-VA) regeringen om dit op te lossen.
• cd&v (Vandeurzen) verwijt minister Demir dat ze haar verantwoordelijkheid niet neemt en conflicten opzoekt in plaats van plannen te maken, ondanks dat Vlaanderen de middelen ontvangt via de dotatie.
• Vlaams Belang (Van Opstal) ziet de situatie als een falen van Bart De Wever en de N-VA en biedt aan om samen te werken met de N-VA voor een tweederdemeerderheid om de Financieringswet aan te passen.

1. Logistieke en Juridische Uitdagingen van Elektronisch Toezicht:

• Het implementeren van elektronisch toezicht gaat verder dan enkel het aanbrengen van enkelbanden; het omvat opvolging, een computersysteem, personeel en procedures voor overtredingen.
• Er is nog onduidelijkheid over wie de beslissing zal nemen over het opleggen van elektronisch toezicht (gevangenisdirecteur, strafuitvoeringsrechter), waarbij de Raad van State een voorkeur heeft voor de strafuitvoeringsrechter.
• Erkend wordt dat er een percentage "falingen" is bij elektronisch toezicht, waarbij enkelbanden worden doorgeknipt of voorwaarden niet worden nageleefd (10 à 15% volgens Bonte).
• Minister Demir stelt dat de wetgeving ter zake "verstrengd moet worden" en dat de deelstaten hier weinig invloed op hebben; het is een federale bevoegdheid.

1. Mensenrechtelijke Aspecten:

• Groen (Platteau) en PVDA (Colebunders) wijzen op de mensonwaardige situatie in de overvolle gevangenissen en herinneren eraan dat België meerdere keren is "op de vingers getikt voor mensenrechtenschendingen".

1. Volgende Stappen:

• Er zal op vrijdag een eerste "echte interministeriële conferentie (IMC)" plaatsvinden met alle ministers van Justitie (federaal, Waals, Brussels) om de problemen te bespreken.
• De Waalse regering (Les Engagés en MR) deelt de analyse van de Vlaamse regering over de noodzaak van prefinanciering en heeft hierover gezamenlijk een brief gestuurd.

Belangrijkste Ideeën/Feiten:

• 4000-6000 veroordeelden wachten op strafuitvoering.
• Vlaanderen (Minister Demir) biedt aan om 4000 enkelbanden te organiseren.
• Voorwaarde: Federale prefinanciering van 18 miljoen euro.
• Sterke onenigheid over de juridische mogelijkheid en noodzaak van prefinanciering tussen regeringsniveaus.
• Spanningen en verwijten over verantwoordelijkheid tussen de verschillende partijen en regeringsniveaus.
• Overbevolking van gevangenissen is een jarenlang probleem, deels te wijten aan niet-uitgevoerde plannen voor korte straffen.
• Elektronisch toezicht vereist aanzienlijke logistieke en personele inspanningen van Vlaanderen.
• Erkende "falingen" van elektronisch toezicht vragen om aanpassing van de wetgeving (federale bevoegdheid).
• Eerste interministeriële conferentie gepland om de problemen aan te pakken.
• De Waalse regering steunt de vraag naar prefinanciering.

Citaten:

• Egbert Lachaert (Open Vld): "Nu wachten verschillende duizenden mensen om zich effectief aan te melden."
• Bart Van Opstal (Vlaams Belang): "Op dit ogenblik lopen er vierduizend veroordeelde criminelen vrij rond in dit land. Tegen het einde van het jaar zullen dat er zesduizend zijn."
• Minister Zuhal Demir (N-VA): "vierduizend mensen die veroordeeld zijn en eigenlijk in de gevangenis moeten zitten, gewoon vrij rondlopen en we niet weten wat ze aan het doen zijn. Ik heb gezegd dat ik dat vanuit Vlaanderen wil doen."
• Minister Zuhal Demir (N-VA): "ik ga niet besparen op diensten die wij hier in Vlaanderen doen, om de knoeiboel die op het federale niveau is georganiseerd in de vorige legislatuur, te betalen."
• Minister Zuhal Demir (N-VA): "Ik vraag gewoon dat het akkoord dat overeengekomen is tijdens het paasverlof, uitgevoerd wordt met die financiële middelen."
• Toon Vandeurzen (cd&v): "Het voorstellen van een prefinanciering is zonder enige twijfel strijdig met de Grondwet en is bovendien ook in strijd met het federaal regeerakkoord."
• Gaby Colebunders (PVDA): "Ondertussen verzuipt het gevangenispersoneel in het werk, minister. Alleen maar omdat jullie bekvechten tussen al die partijen."
• Eva Platteau (Groen): "België is al verschillende keren op de vingers getikt voor mensenrechtenschendingen. De overbevolking van de gevangenissen is een schande."
• Hans Bonte (Vooruit): "10 à 15 procent was het cijfer dat u recent meedeelde over enkelbandtoezicht dat mislukt, waarbij nogal wat mensen de vrijheid kiezen door de enkelband door te knippen."
• Bart Van Opstal (Vlaams Belang): "Onze gevangenissen zitten voor 40 procent vol met vreemdelingen, waarvan 75 procent hier illegaal is."

Conclusie:

De situatie van de overvolle gevangenissen en de grote groep veroordeelden die wachten op strafuitvoering is urgent en wordt door alle partijen erkend als een serieus probleem. Het Vlaamse aanbod om elektronisch toezicht op te schalen stuit echter op aanzienlijke financiële en juridische obstakels, leidend tot een openlijk conflict tussen de regeringsniveaus. De oplossing lijkt af te hangen van het vermogen van de verschillende partijen en regeringen om, ondanks de spanningen, een werkbaar akkoord te bereiken, mogelijk tijdens de geplande interministeriële conferentie. Het debat toont de complexiteit van de institutionele structuur van België en de uitdagingen bij het snel en efficiënt oplossen van dringende problemen.